Ný stjórn Fjöruverðlaunanna

Aðalfundur Félags um Fjöruverðlaunin – bókmenntaverðlaun kvenna var haldinn að Hallveigarstöðum í Reykjavík í vikunni, 12. september 2019.

Á fundinum voru samþykktar breytingar á lögum félagsins, fækkað var í stjórn frá fimm niður í fjóra stjórnarfulltrúa og kjörtímabil þeirra stytt úr þremur árum í tvö. Lesið ný lög félagsins hér.

Á fundinum var einnig samþykkt að taka upp félagsgjöld, 2.000 kr. á ári. Var þessi ákvörðun tekin í kjölfar skoðanakönnunar sem send var út á alla félaga fyrr á árinu, þar sem í ljós kom að yfirgnæfandi meirihluti svarenda var reiðubúinn til að styrkja Fjöruverðlaunin með því að greiða félagsgjöld. Er það von stjórnar félagsins að félagsgjöldin eigi eftir að gera Fjöruverðlaunin sjálfbær og tryggja framgang verðlaunanna í framtíðinni.

Á fundinum var kosið til nýrrar stjórnar. Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir var endurkjörin formaður, nú til tveggja ára. Einnig voru kosnar í aðalstjórn Erla E. Völudóttir og Helga Birgisdóttir. Tekur Erla við hlutverki gjaldkera og Helga við hlutverki ritara nýrrar stjórnar. Var fráfarandi gjaldkeri Ásbjörg Una Björnsdóttir kosin í varastjórn félagsins. Óskum við nýrri stjórn velfarnaðar í starfi.

Úr stjórn véku Guðrún Birna Eiríksdóttir og Valgerður Þórsdóttir og þökkum við þeim gott starf í þágu verðlaunanna.

Aðalfundur Fjöruverðlaunanna 12. september 2019

Aðalfundur Félags um Fjöruverðlaunin – bókmenntaverðlaun kvenna á Íslandi er haldinn fimmtudaginn 12. september kl. 17:00. Fundurinn er haldinn að Hallveigarstöðum, Túngötu 14, 101 Reykjavík.

Á fundinum verða lagðar fram breytingartillögur stjórnar á 7. grein laga Félags um Fjöruverðlaunin sem leggur til breytingar á uppsetningu og starfsemi stjórnar (sjá fyrir neðan), sem og kosið um formann og nýja fulltrúa í stjórn.

Vinsamlegast sendið framboð til formanns eða stjórnar á netfangið bokmenntaverdlaunkvenna@gmail.com fyrir 5. september næstkomandi.

Dagskrá fundar

  1. Kosning fundarstjóra og fundarritara
  2. Skýrsla stjórnar lögð fram
  3. Reikningar lagðir fram til samþykktar
  4. Lagabreytingar (sjá tillögu stjórnar fyrir neðan). Skriflegar tillögur félagsmanna um lagabreytingar skulu hafa borist stjórn eigi síðar en einni viku fyrir aðalfund (þ.e. 13. september) og skulu þær fylgja endanlegri dagskrá. Þær þurfa samþykki meirihluta fundarmanna.
  5. Ákvörðun félagsgjalds næsta árs.
  6. Kosning stjórnar. Framboð til stjórnarstarfa skulu hafa borist stjórn eigi síðar en einni viku fyrir aðalfund og skulu þau fylgja endanlegri dagskrá.
  7. Kosning skoðunarmanna reikninga
  8. Önnur mál

Lagabreytingatillaga stjórnar

7. grein
Stjórn félagsins skal skipuð 5 félagsmönnum, formanni og 4 meðstjórnendum, kjörnum á aðalfundi til þriggja ára í senn. Stjórnin skiptir með sér verkum. Stjórn starfar samkvæmt starfsreglum sem hún setur sjálfri sér. Stjórn félagsins fer með málefni félagsins milli aðalfunda. Formaður boðar til funda. Firmaritun er í höndum meirihluta stjórnar.

VERÐI:

7. grein
Stjórn félagsins skal skipuð 4 félagsmönnum, formanni, 2 meðstjórnendum í aðalstjórn og 1 meðstjórnanda í varastjórn, kjörnum á aðalfundi til tveggja ára í senn. Stjórnin skiptir með sér verkum. Stjórn starfar samkvæmt starfsreglum sem hún setur sjálfri sér. Stjórn félagsins fer með málefni félagsins milli aðalfunda. Formaður boðar til funda. Firmaritun er í höndum meirihluta stjórnar.

Fjöruverðlaunin 2019: Verðlaunahafar

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, voru afhent við hátíðlega athöfn í Höfða 16. janúar 2019.

Verðlaunin hlutu:

Í flokki fagurbókmennta:
Ástin, Texas eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur

Í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis:
Þjáningarfrelsið – óreiða hugsjóna og hagsmuna í heimi fjölmiðla eftir Auði Jónsdóttur, Báru Huld Beck og Steinunni Stefánsdóttur

Í flokki barna- og unglingabókmennta:
Fíasól gefst aldrei upp eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur

Þetta í þrettánda sinn sem Fjöruverðlaunin eru veitt og í fimmta sinn síðan borgarstjóri Reykjavíkur, bókmenntaborgar UNESCO, gerðist verndari verðlaunanna og bauð Dagur B. Eggertsson gesti velkomna og afhenti verðlaunahöfum blóm. Verðlaunahafar fá verðlaunagripi gerða af listakonunni Koggu.

Rökstuðningur dómnefnda

Ástin, Texas eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur (Bjartur, 2018)

Smásagnasafnið Ástin, Texas eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur geymir fimm smásögur sem láta ekki mikið yfir sér; þær eru lágstemmdar á yfirborðinu en undir niðri krauma miklar tilfinningar. Sögurnar hvefast allar um ástina og fjalla bæði um nánd og skortinn á henni. Þetta er fádæma vel gert; mannlýsingar eru trúverðugar og vekja samkennd með persónum og samskiptum þeirra er lýst af slíkri dýpt og næmi að þau láta lesandann vart ósnortinn. Þrátt fyrir erfitt viðfangsefni er stíllinn léttur, lipur og myndrænn og jafnan er stutt í húmorinn. Það er unun að lesa sagnasveiginn Ástin, Texas.

Þjáningarfrelsið – óreiða hugsjóna og hagsmuna í heimi fjölmiðla eftir Auði Jónsdóttur, Báru Huld Beck og Steinunni Stefánsdóttur (Mál og menning, 2018)

Bókin Þjáningarfrelsið – óreiða hugsjóna og hagsmuna í heimi fjölmiðla eftir Auði Jónsdóttur, Báru Huld Beck og Steinunni Stefánsdóttur, er mikilvægt og tímabært framlag til íslenskra bókmennta.  Í okkar fámenna landi sem annarstaðar í veröldinni er tjáningarfrelsi einn af helstu mælikvörðunum á frjálsræði borgaranna – þar sem við sögu koma afskipti stjórnmálaafla og eignarhald á fjölmiðlum með tilheyrandi  hagsmunaárekstrum.

Öllu máli skiptir að standa vörð um tjáningarfrelsið, og útgáfa bókarinnar Þjáningarfrelsið er liður í þeirri vöktun hérlendis. Í bókinni fáum við að kynnast heiminum að baki fréttaflutningum. Fjallað er um raunveruleg dæmi sem gefa innsýn í aðstæður sem blaðamenn geta átt við að etja í störfum sínum og áleitnar spurningar, hugmyndir og vangaveltur sem varða grunngildi fjölmiðlunar og stöðu fjölmiðla og tjáningarfrelsis á Íslandi í upphafi 21. aldarinnar.

Fíasól gefst aldrei upp eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur (Mál og menning, 2018)
Ærslabelgurinn Fíasól er flestum kunn enda er hér um að ræða sjöttu bókina í bókaflokkinum um þessa úrræðagóðu stelpu. Söguþráðurinn fléttast um hugmyndaauðgi Fíusólar sem vekur lesandann til umhugsunar og samræðna um ýmis alvarleg málefni sem tengjast réttindum barna. Umræða um siðferðileg álitamál er sett fram af barnslegri einlægni en um leið alvöru sem dýpkar undirtón sögunnar. Persónur bókarinnar eru ekki byggðar upp af staðalímyndum heldur eru þær lifandi og margræðar rétt eins og heimur Fíusólar.

Fíasól gefst aldrei upp er margslungin bók fyrir breiðan aldurshóp þar sem Kristín Helga Gunnarsdóttir dregur upp sannfærandi myndir af átökum og uppgötvunum í lífi Fíusólar, breyskleika hennar og styrk. Fíasól færir Kristínu Helgu Fjöruverðlaunin 2019.

***

Einnig voru tilnefndar til Fjöruverðlaunanna 2019 bækurnar Ungfrú Ísland eftir Auði Övu Ólafsdóttur og Kláði eftir Fríðu Ísberg í flokki fagurbókmennta; Krullað og klippt: Aldarsaga háriðna á Íslandi eftir Báru Baldursdóttur og Þorgerði H. Þorvaldsdóttur og Skiptidagar – Nesti handa nýrri kynslóð eftir Guðrúnu Nordal í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis; Lang-elstur í leynifélaginu eftir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur og Sjúklega súr saga eftir Sif Sigmarsdóttur og Halldór Baldursson í flokki barna- og unglingabókmennta.

Dómnefndir Fjöruverðlaunanna 2019 skipa Guðrún Lára Pétursdóttir, Jóna Guðbjörg Torfadóttir og Kristín Ástgeirsdóttir í flokki fagurbókmennta; Dalrún J. Eygerðardóttir, Sóley Björk Guðmundsdóttir og Unnur Jökulsdóttir í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis; og Arnþrúður Einarsdóttir, Guðrún Jóhannsdóttir og Sigrún Birna Björnsdóttir í flokki barna- og unglingabókmennta.

Fjöruverðlaunin 2019: Tilnefningar

Gleði ríkti á Borgarbókasafninu í miðbæ Reykjavíkur 3. desember 2018 þegar níu bækur voru tilnefndar til Fjöruverðlaunanna – bókmenntaverðlauna kvenna.

Eftirfarandi höfundar og bækur hlutu tilnefningar:

Fagurbókmenntir

  • Ástin, Texas eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur
  • Ungfrú Ísland eftir Auði Övu Ólafsdóttur
  • Kláði eftir Fríðu Ísberg

Dómnefnd skipuðu Guðrún Lára Pétursdóttir, Jóna Guðbjörg Torfadóttir og Kristín Ástgeirsdóttir.

Fræðibækur og rit almenns eðlis

  • Þjáningarfrelsið – óreiða hugsjóna og hagsmuna í heimi fjölmiðla eftir Auði Jónsdóttur, Báru Huld Beck og Steinunni Stefánsdóttur
  • Krullað og klippt: Aldarsaga háriðna á Íslandi eftir Báru Baldursdóttur og Þorgerði H. Þorvaldsdóttur
  • Skiptidagar – Nesti handa nýrri kynslóð eftir Guðrúnu Nordal

Dómnefnd skipuðu Dalrún J. Eygerðardóttir, Sóley Björk Guðmundsdóttir og Unnur Jökulsdóttir.

Barna- og unglingabókmenntir

  • Lang-elstur í leynifélaginu eftir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur
  • Fíasól gefst aldrei upp eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur
  • Sjúklega súr saga eftir Sif Sigmarsdóttur og Halldór Baldursson

Dómnefnd skipuðu Arnþrúður Einarsdóttir, Guðrún Jóhannsdóttir og Sigrún Birna Björnsdóttir.

Rökstuðningur dómnefnda

Fagurbókmenntir

Ungfrú Ísland eftir Auði Övu Ólafsdóttur (Benedikt, 2018)

Skáldsagan Ungfrú Ísland eftir Auði Övu Ólafsdóttur gerist á sjöunda áratug síðust aldar og lýsir ferð ungrar skáldkonu frá heimahögum til Reykjavíkur þar sem draumar hennar eiga að rætast. Höfundur lýsir annars vegar heimi kaffihúsaskálda og athafnamanna þar sem konur eru aðeins viðfang sem má káfa á og klípa í. Hins vegar er bókin saga um vináttu og sköpunarþrá ungs fólks sem sker sig úr í veröld þröngsýni og íhaldssemi. Stíllinn er fullur af lúmskum húmor og háði en jafnframt þungum undirtóni kúgunar og karlrembu. Persónur eru dregnar skýrum dráttum og víða er tákn að finna, t.d. í nöfnum sögupersónanna sem vísa til stöðu þeirra og væntinga. Ungfrú Ísland kallast á við ýmis verk bókmenntasögunnar sem fjallað hafa um rithöfundadrauma ungra manna og dregur þannig á athyglisverðan hátt fram þann þrönga stakk sem konum hefur verið sniðinn, bæði innan skáldskaparins og utan. Ungfrú Ísland er frábær skáldsaga um frelsi og fjötra.

Kláði eftir Fríðu Ísberg (Partus, 2018)

Smásagnasafnið Kláði eftir Fríðu Ísberg geymir 14 sögur sem allar eiga það sameiginlegt að fjalla um einstaklinga sem á einhvern hátt klæjar undan aðstæðum sínum. Hið knappa form smásögunnar er hér nýtt til hins ítrasta og með fáum dráttum tekst höfundi að draga upp ljóslifandi persónur og kunnuglegar kringumstæður. Frásögnin er uppfull af leiftrandi húmor og óvæntum sjónarhornum, stíllinn er léttur og áreynslulaus. Þótt sögurnar standi fyllilega undir sér sem sjálfstæð verk magnast kraftur þeirra þegar þær eru lesnar í samhengi hver við aðra. Umfjöllun um mannleg tengsl og tengslaleysi liggur eins og rauður þráður í gegnum bókina auk þess sem hún endurspeglar á næman hátt þær kröfur sem nútímasamfélag gerir til fólks en ekki síður þær sem við gerum sjálf, meðvitað eða ómeðvitað, til annarra. Kláði er spriklandi ferskt skáldverk, dregið beint upp úr samtímanum.

Ástin, Texas eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur (Bjartur, 2018)

Smásagnasafnið Ástin, Texas eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur geymir fimm smásögur sem láta ekki mikið yfir sér; þær eru lágstemmdar á yfirborðinu en undir niðri krauma miklar tilfinningar. Umfjöllunarefnið er nánd og þá einkum skorturinn á henni. Tilvitnun í byrjun bókar slær tóninn en þar er vitnað í orð Lacans: „Ástarsambönd eru ekki til.“ Heita má að þetta sé sá grunntónn sem sveigir sögurnar saman og þær hverfast um, hver með sínum hætti. Ástarsamböndin í sögunum eru af fjölbreyttum toga en eiga það sameiginlegt að vera á einhvern hátt löskuð. Þetta er býsna vel gert; mannlýsingar eru trúverðugar og vekja samkennd með persónum og samskiptum þeirra er lýst af slíkri dýpt og næmi að þau láta lesandann vart ósnortinn. Þrátt fyrir erfitt viðfangsefni er stíllinn léttur, lipur og myndrænn og jafnan er stutt í húmorinn. Það er unun að lesa sagnasveiginn Ástin, Texas.

Fræðibækur og rit almenns eðlis

Þjáningarfrelsið – óreiða hugsjóna og hagsmuna í heimi fjölmiðla eftir Auði Jónsdóttur, Báru Huld Beck og Steinunni Stefánsdóttur (Mál og menning, 2018)

Bókin Þjáningafrelsið – óreiða hugsjóna og hagsmuna í heimi fjölmiðla, eftir Auði Jónsdóttur, Báru Huld Beck og Steinunni Stefánsdóttur, er frábært framtak í heimi þar sem brýnt er að standa vörð um tjáningarfrelsið, í veröld þar sem afskipti stjórnmálaafla og eignarhald á fjölmiðlum getur leitt til hagsmunaárekstra. Bókin er safn viðtala við fólk sem tengist fjölmiðlum á einn eða annan máta. Útkoman er fjölbreytt umfjöllun um þá, auk þess sem áhrif samfélagsmiðla, persónuverndar, pólitíkur og peninga eru skoðuð. Þjáningarfrelsið tekur fyrir hin ýmsu mál út frá ólíkum viðmælendum en eiga það sameiginlegt að hafa verið á milli tannanna á Íslendingum. Allt frá gömlum málum til atburða sem gerast rétt áður en bókin fer í prentun. Þjáningafrelsið er ekki bók sem leitar lausna en lesandi er vissulega fróðari eftir lesturinn. Bókin skilur eftir sig spurningar, hugmyndir og vangaveltur um samfélagið og öruggt er að bókin verður góð heimild í framtíðinni til að skoða stöðu fjölmiðla og tjáningarfrelsis á Íslandi í upphafi 21. aldarinnar.

Krullað og klippt: Aldarsaga háriðna á Íslandi eftir Báru Baldursdóttur og Þorgerði H. Þorvaldsdóttur (Hið íslenska bókmenntafélag, 2018)

Bókin Krullað og klippt: Aldarsaga háriðna á Íslandi, eftir fræðikonurnar Báru Baldursdóttur og Þorgerði Þorvaldsdóttur – er fyrsta sagnfræðilega rannsóknin hérlendis, sem gerir íslenskri háriðn ítarlega skil. Bókin er merkt framlag til iðnsögu Íslands en jafnframt einstakt tillegg til rannsókna á sviði kvenna- og kynjasögu á Íslandi. Í verkinu fáum við innsýn í kynjaða menningu háriðnaðarins, er gleggst birtist í hárgreiðslu- og rakarastofum – tvískiptum starfsvettvangi fagsins. Fróðleg er umfjöllunin um það hvernig konur og karlar tjáðu sig með hári sínu – og hvað sú tjáning getur sagt okkur um stöðu kynjanna á hverjum tíma. Höfundarnir rýna í sagnahefð lokkanna og miðla hársögu Íslands í liprum texta og mögnuðum myndum bókar, sem er í senn fagur óður til hárklippara og rakara Íslands. Bókin  vitnar um söguna sem fólk ber á höfði sér. Sögu sem hver tíð hefur áhrif á og hver maður getur breytt eftir því hvernig vindar blása.

Skiptidagar – Nesti handa nýrri kynslóð eftir Guðrúnu Nordal Unnur Jökulsdóttir (Mál og menning, 2018)

Bókin Skiptidagar – Nesti handa nýrri kynslóð segir frá ferðalagi fræðikonunnar Guðrúnar Nordal um menningararf og sögu okkar þjóðar. Guðrún Nordal er miðaldafræðingur en notar margvíslegt og fjölbreytt hráefni til að útbúa nesti handa nýjum kynslóðum, eins og hún útskýrir framtak sitt svo fallega. Þannig notar hún fræði sín, þekkingu og visku, en líka sögur af formæðrum og -feðrum til að sýna hver við erum og hvaðan við komum á tímum hraðra og stórstíga breytinga. Hún styðst einnig við túlkun samtímaskálda á goðsögnum og fornsögum og varpar fram kvenlægri sýn á söguna og menningararfinn, grefur upp hina huldu og þögguðu sögu kvenna. Um leið minnir hún á mikilvægi þess að hreykja sér ekki of hátt, og muna hversu hörð lífsbaráttan var hér gegnum aldirnar.  Bókin Skiptidagar er virðingarvert framtak, frumlegt og einlægt verk á fallegu og aðgengilegu máli. Þessi bók er lítill gimsteinn fyrir okkur samtímafólk Guðrúnar og eflaust komandi kynslóðir.

Barna- og unglingabókmenntir

Lang-elstur í leynifélaginu eftir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur (Bókabeitan, 2018)

Bækurnar um vinina Rögnvald 97 ára sem er alls staðar langelstur og Eyju 7 ára eru afar glettnar og skemmtilegar. Í fyrri bókinni kenndi Eyja Rögnvaldi að lesa enda ekki seinna vænna en nú þarf að kenna honum á klukku ásamt því að vinna að háleynilegum aðgerðum á elliheimilinu Ellivöllum sem er nýtt heimili Rögnvalds. Eyja er snjöll stelpa, uppfinningasöm og úrræðagóð og heldur sérstaka orðabók yfir skrýtin orð sem hún heyrir. Sagan er viðburðarík og umfjöllunarefnið vekur vangaveltur hjá lesendum og tækifæri til útskýringa og samtals um tilfinningar og líðan, samhyggð og íslenskt mál. Myndskreytingar eru fallegar og styðja vel við textann. Bókin er vel byggð og spennandi með líflegar persónur og einfaldan stíl. Hún hentar bæði sem léttlestrarbók og til upplestrar fyrir yngri börn.  Bergrún Íris Sævarsdóttir er tilnefnd fyrir bókina Langelstur í leynifélaginu til Fjöruverðlaunanna 2019.

Fíasól gefst aldrei upp eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur (Mál og menning, 2018)

Ærslabelgurinn Fía Sól er flestum kunn enda er hér um að ræða sjöundu bókina í bókaflokkinum um hana. Höfundur dregur upp sannfærandi myndir af átökum og uppgötvunum í lífi Fíu Sólar, breyskleika hennar og styrk. Heimur Fíu Sólar er ekki samsettur af staðalímyndum heldur eru persónurnar lifandi og margræðar. Fíu Sól finnst hún órétti beitt en fræðist um rétt sinn með hjálp frá Umboðsmanni barna. Hún verður „björgunarforingi í eigin hjálparsveit“ og aðstoðar önnur börn í leit að réttlæti. Fía Sól gefst aldrei upp hvetur til umræðu, vekur lesendur til umhugsunar um þennan mikilvæga málaflokk og vekur athygli á starfi Umboðsmanns barna. Hin íslenska Lína langsokkur Fía Sól höfðar til allra aldurshópa hvort sem til yndislestrar fyrir 11 ára og yngri eða upplestrar fyrir yngri börn. Kristín Helga Gunnarsdóttir er tilnefnd fyrir bókina Fíasól gefst aldrei upp til Fjöruveðlaunanna 2019.

Sjúklega súr saga eftir Sif Sigmarsdóttur og Halldór Baldursson (Mál og menning, 2018)

Sjúklega súr saga fjallar um stóratburði Íslandssögunnar allt frá öndvegissúlum til Internetsins á frumlegan og skemmtilegan hátt. Bókinni er ætlað að vekja áhuga ungs fólks á sögunni og sýna fram á að í gamla daga hafi lífið hvorki verið betra né einfaldara. Uppsetning bókarinnar er til þess fallin að grípa í sem kennsluefni en einnig til eigin athugunar og upprifjunar enda er textinn bæði lipur og læsilegur og höfðar vel til barna og ungmenna frá um 10 ára aldri. Húmorinn er allsráðandi og setja myndskreytingar mikinn svip á bókina. Hér er á ferðinni metnaðarfullt verk þar sem Íslandssaga er sett fram á lipran, fyndinn og myndrænan máta fyrir ungmenni samtímans. Sif Sigmarsdóttir er tilnefnd fyrir bókina Sjúklega súr saga til Fjöruverðlaunanna 2019.

Tilnefningahátíð Fjöruverðlaunanna 2019, mánudaginn 3. desember kl. 17

Velkomin á tilnefningahátíð Fjöruverðlauna – bókmenntaverðlauna kvenna mánudaginn 3. desember kl. 17. Hátíðin verður haldin í Borgarbókasafninu í Tryggvagötu.

Dómnefndir tilnefna bækur í þremur flokkum: fagurbókmenntir, barna- og unglingabókmenntir, fræðibækur og rit almenns eðlis.

Léttar veitingar í boði.

Fjöruverðlaunin voru afhent í fyrsta sinn vorið 2007 og hafa verið veitt árlega síðan. Verðlaununum er ætlað að vekja athygli á og hampa bókum kvenna.

Aðalfundur Fjöruverðlaunanna 2018

Aðalfundur Félags um Fjöruverðlaunanna var haldinn 19. september 2018.

Farið var yfir starfið framundan. Á árinu stendur til að afhenda öll gögn Fjöruverðlaunanna til Kvennasögusafns Íslands og vinna betur í vefsíðu félagsins, birta þar t.d. upplýsingar um allar bækur sem tilnefndar hafa verið til Fjöruverðlaunanna til að auka sýnileika rithöfundanna og gefa út sérstaka útgáfu vefsíðunnar á ensku.

Nýtt merki Fjöruverðlaunanna sem hannað var af Erlu Gerði Viðarsdóttur var kynnt fundargestum og sagt frá veglegri gjöf listakonunnar Koggu sem hefur ákveðið að styrkja verðlaunin árlega með því að gefa vinnu sína og efniskostnað við gerð verðlaunagripa.

Fákvennt en góðkvennt var á fundinum og spruttu upp fjörugar umræður um sýnileika verðlaunanna, nýja löggjöf um persónuvernd og hvað hún þýðir fyrir starfsemi félagsins, framtíðarfjármögnun og gildi verðlaunanna fyrir konur á Íslandi og íslenskar bókmenntir.

Einnig komu til umræðu nýstofnuð bókmenntaverðlaun kvenna í Ástralíu, Stella Prize, sem bætast við flóru bókmenntaverðlauna kvenna í heiminum, en svo best við vitum eru aðeins fyrir Fjöruverðlaunin á Íslandi og Women’s Prize for Fiction í Bretlandi.

Sjálfa var tekin af fundargestum, en hún hvarf í svarthol hins stafræna heims, þ.e. formaður strokaði hana óvart út! Svo í staðinn birtum við með þessari frétt glæsilegt málverk franska málarans Jean-Baptiste-Camille Corot af ungri stúlku að lesa frá árinu 1868. Konur redda sér 😉

Fjöruverðlaunin óska eftir tilnefningum í ár

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna auglýsa eftir tilnefningum í ár.

Þátttökukostnaður: Ókeypis en þremur eintökum þarf að skila inn fyrir dómnefnd

Þátttaka tilkynnist á bokmenntaverdlaunkvenna@gmail.com í síðasta lagi, 15.10.2018. Gott er ef bókum sé skilað á skrifstofu FÍBÚT fyrir þann dag.

Hægt er að tilnefna bækur í þremur flokkum: fagurbókmenntir, fræðirit & bækur almenns eðlis og barna- og unglingabókmenntir

Dómnefndarbókum skal komið á skrifstofu Félags íslenskra bókaútgefenda í allra síðasta lagi 1.11.2018

Þrjár bækur tilnefndar í hverjum flokki, tilnefningar verða kynntar 3.12.2018

Verðlaunin verða veitt í janúar 2019.

Hvaða bækur koma til greina?

Miðað er við að til að bækur teljist hæfar til að vera í Fjöruverðlaunapottinum séu þær:

  • vera skrifaðar af konu/konum
  • frumútgáfa sé á íslensku
  • gefnar út af forlagi á Íslandi
  • koma út í fyrsta sinn á því ári sem um ræðir (ekki endurútgáfur)
  • innihaldi texta af einhverju tagi
  • að kona/konur eigi a.m.k. 50% af textanum í bókinni, eða að kona/konur séu helmingur höfunda (ef margir)

Ef upp koma vafaatriði er það hverrar dómnefndar fyrir sig að vega og meta hvort umrædd bók skuli talin gjaldgeng eða ekki.

Aðalfundur Fjöruverðlaunanna 19. september

Aðalfundur Félags um Fjöruverðlaunin – bókmenntaverðlaun kvenna á Íslandi er haldinn miðvikudaginn 19. september kl. 17:00. Fundurinn er haldinn að Hallveigarstöðum, Túngötu 14, 101 Reykjavík.

Dagskrá fundar eru hefðbundin aðalfundarstörf:

  1. Kosning fundarstjóra og fundarritara
  2. Skýrsla stjórnar lögð fram
  3. Reikningar lagðir fram til samþykktar
  4. Lagabreytingar. Skriflegar tillögur félagsmanna um lagabreytingar skulu hafa borist stjórn eigi síðar en einni viku fyrir aðalfund (þ.e. 13. september) og skulu þær fylgja endanlegri dagskrá. Þær þurfa samþykki meirihluta fundarmanna.
  5. Ákvörðun félagsgjalds næsta árs.
  6. Kosning stjórnar. Framboð til stjórnarstarfa skulu hafa borist stjórn eigi síðar en einni viku fyrir aðalfund og skulu þau fylgja endanlegri dagskrá.
  7. Kosning skoðunarmanna reikninga
  8. Önnur mál

Fjöruverðlaunin 2018: Verðlaunahafar

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, voru afhent við hátíðlega athöfn í Höfða 15. janúar 2018.

Verðlaunin hlutu:

Í flokki fagurbókmennta:

Elín, ýmislegt eftir Kristínu Eiríksdóttur

Í flokki barna- og unglingabókmennta:

Vertu ósýnilegur, flóttasaga Ishmaels eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur

Í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis:

Undur Mývatns – um fugla, flugur, fiska og fólk eftir Unni Jökulsdóttur

Þetta í tólfta sinn sem Fjöruverðlaunin eru veitt og í fjórða sinn síðan borgarstjóri Reykjavíkur, bókmenntaborgar UNESCO, gerðist verndari verðlaunanna og bauð Dagur B. Eggertsson gesti velkomna og afhenti verðlaunahöfum blóm. Verðlaunahafar fá verðlaunagripi gerða af listakonunni Koggu og gjafabréf fyrir dvöl á Kolkuósi í Skagafirði.

Rökstuðningur dómnefnda

Elín, ýmislegt eftir Kristínu Eiríksdóttur (Forlagið, 2017)

Í skáldsögunni Elín, ýmislegt fléttar höfundur saman sögu tveggja kvenna sem eru dregnar sterkum og trúverðugum dráttum. Leikmunahönnuðurinn Elín og leikskáldið unga Ellen standa sitt hvoru megin við fullorðinsárin en á margslunginn hátt kallast tilvera þeirra á. Í bókinni er tekist á við höggbylgjurnar sem ríða yfir eftir áföll og halda áfram sínu nötrandi ferðalagi um lífið á djúpstæðri tíðni. Á einkar næman og áhrifaríkan hátt er hér fjallað um skynjun manneskjunnar á veruleikanum, flóttaleiðir hugans, einsemd, hið gleymda og falda. Frásagnartæknin er í senn úthugsuð og áreynslulaus. Elín, ýmislegt eftir Kristínu Eiríksdóttur er gríðarlega vel skrifuð skáldsaga sem lifir áfram með lesandanum.

Undur Mývatns – um fugla, flugur, fiska og fólk. Unnur Jökulsdóttir (Mál og menning, 2017)
„Í geislum miðnætursólar sem hangir lágt á norðvesturhimni er vatnið glóandi eins og bráðið gull.“ Með þessum upphafsorðum er tónninn sleginn í bók Unnar Jökulsdóttur Undur Mývatns – um fugla, flugur, fiska og fólk. Í bókinni skynjar lesandinn töfra og fegurð Mývatns. Unnur ber djúpa virðingu fyrir náttúrunni og lýsir henni af ástríðu og hrifningu. Látlausar vatnslitamyndir eftir Árna Einarsson og Margaret Davies prýða bókina. Unnur kveikir fjölmargar hugrenningar um samhengi manns og náttúru og gerir lontuna, húsöndina og slæðumýið ódauðlegt. Unnur sýnir hvernig skeytingarleysi tortímdi kúluskítnum og lýsir áhyggjum af framtíð vatnsins ef við gætum þess ekki vel. Bókin Undur Mývatns er dýrmæt perla rétt eins og vatnið sjálft.

Vertu ósýnilegur, flóttasaga Ishmaels. Kristín Helga Gunnarsdóttir (Mál og menning, 2017)

Vertu ósýnilegur, flóttasaga Ishmaels eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur segir frá Ishmael, 15 ára dreng á flótta frá Sýrlandi, og Salí, sýrlenskri stúlku sem býr í Kópavogi. Sjónarhornið flakkar milli þeirra tveggja og skapast þannig spenna sem heldur lesandanum föngnum. Sagan fjallar öðrum þræði um hörmungar en fyrst og fremst um mennsku og mannhelgi og er það undirstrikað með tilvitnunum úr Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna í upphafi hvers kafla. Bókin er einstaklega vel byggð, persónusköpun trúverðug og afar raunsæ og fjallar um málefni sem brennur á okkur öllum.

***

Einnig voru tilnefndar til Fjöruverðlaunanna 2018: Flórída eftir Bergþóru Snæbjörnsdóttur og Slitförin eftir Fríðu Ísberg í flokki fagurbókmennta; Íslenska lopapeysan: Uppruni saga og hönnun eftir Ásdísi Jóelsdóttur og Leitin að klaustrunum: Klausturhald á Íslandi í fimm aldir eftir Steinunni Kristjánsdóttur í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis; Lang-elstur í bekknum eftir Bergrúnu Íris Sævarsdóttur og Gulbrandur Snati og nammisjúku njósnararnir eftir Brynhildi Þórarinsdóttur í flokki barna- og unglingabókmennta.

Dómnefndir Fjöruverðlaunanna 2018 skipa: Bergþóra Skarphéðinsdóttir íslenskufræðingur, Guðrún Lára Pétursdóttir ritstjóri og Salka Guðmundsdóttir leikskáld og þýðandi í flokki fagurbókmennta; Helga Haraldsdóttir sérfræðingur í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu, Sigurrós Erlingsdóttir íslenskukennari og Þórunn Blöndal dósent í íslenskri málfræði í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis; Arnþrúður Einarsdóttir kennari, Sigrún Birna Björnsdóttir framhaldsskólakennari og Þorbjörg Karlsdóttir bókasafnsfræðingur og flokki barna- og unglingabókmennta.

Fjöruverðlaunin 2018: Tilnefningar

Gleði ríkti á Borgarbókasafninu í miðbæ Reykjavíkur 5. desember 2017þegar níu bækur voru tilnefndar til Fjöruverðlaunanna – bókmenntaverðlauna kvenna.

Eftirfarandi höfundar og bækur hlutu tilnefningar:

Fagurbókmenntir

  • Flórída eftir Bergþóru Snæbjörnsdóttur
  • Slitförin eftir Fríðu Ísberg
  • Elín, ýmislegt eftir Kristínu Eiríksdóttur

Dómnefnd skipuðu Bergþóra Skarphéðinsdóttir, Guðrún Lára Pétursdóttir og Salka Guðmundsdóttir.

Fræðibækur og rit almenns eðlis

  • Íslenska lopapeysan: Uppruni, saga og hönnun eftir Ásdísi Jóelsdóttur
  • Leitin að klaustrunum: Klausturhald á Íslandi í fimm aldir eftir Steinunni Kristjánsdóttur
  • Undur Mývatns: Um fugla, flugur, fiska og fólk eftir Unni Jökulsdóttur

Dómnefnd skipuðu Helga Haraldsdóttir, Sigurrós Erlingsdóttir og Þórunn Blöndal.

Barna- og unglingabókmenntir

  • Lang-elstur í bekknum eftir Bergrúnu Íris Sævarsdóttur
  • Gulbrandur Snati og nammisjúku njósnararnir eftir Brynhildi Þórarinsdóttur
  • Vertu ósýnilegur, flóttasaga Ishmaels eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur

Dómnefnd skipuðu Arnþrúður Einarsdóttir, Sigrún Birna Björnsdóttir og Þorbjörg Karlsdóttir.

Rökstuðningur dómnefnda

Fagurbókmenntir

Elín, ýmislegt. Kristín Eiríksdóttir (Forlagið, 2017)

Í skáldsögunni Elín, ýmislegt fléttar höfundur saman sögu tveggja kvenna sem eru dregnar sterkum og trúverðugum dráttum. Leikmunahönnuðurinn Elín og leikskáldið unga Ellen standa sitt hvoru megin við fullorðinsárin en á margslunginn og djúpstæðan hátt kallast tilvera þeirra þó á. Í bókinni er tekist á við höggbylgjurnar sem ríða yfir eftir alvarleg áföll og halda áfram sínu nötrandi ferðalagi um lífið á djúpstæðri tíðni. Á einkar næman og áhrifaríkan hátt er hér fjallað um skynjun manneskjunnar á veruleikanum, um flóttaleiðir hugans, einsemd, hið gleymda og falda. Frásagnartæknin er í senn úthugsuð og áreynslulaus og endurspeglar persónur jafnt sem umfjöllunarefni. Í takt við leiðarstef bókarinnar skapar höfundur myndir sem höfða til allra skynfæra og nýtir meðal annars sterk tákn sem þó eru aldrei augljós eða yfirborðskennd frekar en bókin sjálf. Elín, ýmislegt er gríðarlega vel skrifuð skáldsaga sem lifir áfram með lesandanum.

Flórída. Bergþóra Snæbjörnsdóttir (Benedikt, 2017)

Rétt eins og hinar kenjóttu persónur bókarinnar er Flórída verk sem víkur sér undan einföldum skilgreiningum. Í knöppum prósa höfundar er engu ofaukið. Form verksins hæfir heimi þess og umfjöllunarefni fullkomlega; bókin samanstendur af stuttum brotum sem mynda þó heildstæðan boga og lýsa mætti sem prósaljóðverki. Höfundur skapar gróteska og nánast yfirþyrmandi veröld þar sem öll lögmál smám saman skekkjast, sífellt þrengir að og hnignun aðalpersónunnar verður óhjákvæmileg. Afstaðan í textanum einkennist þó af írónískri fjarlægð sem gerir það að verkum að nístandi ástand og átakanlegt niðurbrot verður hvorki melódramatískt né klisjukennt þótt lesandinn dragist dýpra og lengra inn í veruleika persónanna með hverri blaðsíðunni. Hér koma saman vel valið form, magnað innihald og firnasterk stílbrögð og útkoman er ákaflega gott skáldverk.

Slitförin. Fríða Ísberg (Partus, 2017)

Slitförin er afar vönduð ljóðabók þar sem í tæplega fjörutíu ljóðum eru dregnar upp fjölmargar litlar myndir af augnablikum úr tilverunni, mannlegum samskiptum, brestum og tilfinningalegu ástandi. Skáldið segir þó um leið mun stærri sögu af samböndum og arfleifð kynslóðanna, vítahringjunum sem verða til upp úr erfiðu fjölskyldumynstri og hinni vandrötuðu leið sem unglingsstúlka þarf að feta til að öðlast sjálfstæða vitund ungrar konu. Eftirtektarvert er hve örugg tök höfundurinn hefur á fjölbreyttu myndmáli og hvernig hún nær með nálgun sinni að forðast tilgerð og koma hverri hugsun til skila á beinskeyttan hátt. Þrískipting bókarinnar og kaflaheitin Skurður, Slitförin og Saumar endurspegla þroskaferli ljóðmælandans og verkið er gjöful lesning í heild sinni en þó stendur hvert ljóð einnig sem sjálfstætt listaverk. Slitförin er vel uppbyggð og áhrifarík bók sem ber hæfileikum ljóðskáldsins gott vitni.

Fræðibækur og rit almenns eðlis

Íslenska lopapeysan. Uppruni, saga og hönnun. Ásdís Jóelsdóttir (Háskólaútgáfan, 2017)

Hún er falleg og hlý bókin Íslenska lopapeysan. Uppruni, saga og hönnun eftir Ásdísi Jóelsdóttur og geymir feikimikinn fróðleik um prjón og lopapeysur. Í bókinni rannsakar Ásdís sögu og þróun íslensku lopapeysunnar og rannsóknin leiðir í ljós athyglisverð tengsl samfélagsbreytinga og iðnþróunar. Unnin ull var lengi helsta útflutningsvara Íslendinga en á 19. öld dró úr ullarvinnslunni. Í bókinni rekur Ásdís hvernig ullarvinnsla öðlast vinsældir á ný á 20. öld með lopapeysunni og hvernig hönnuðir, og aðrir skapandi einstaklingar, nýta þennan efnivið. Heimildir Ásdísar eru af margvíslegum toga svo sem prjónabæklingar, uppskriftablöð og auglýsingar auk þess sem Ásdís tekur fjölmörg viðtöl við fólk. Frásagnir prjónakvennanna eru sérlega áhugaverðar og viðtöl Ásdísar eru mikilvæg heimild um störf kvenna inni á heimilum. Það er mikill fengur að bókinni og nú þurfa prjónakonur og – karlar að leggja frá sér prjónana um stund og lesa þessa bók.

Leitin að klaustrunum. Klausturhald á Íslandi í fimm aldir. Steinunn Kristjánsdóttir (Sögufélagið og Þjóðminjasafn Íslands, 2017)

Leitin að klaustrunum. Klausturhald á Íslandi í fimm aldir eftir Steinunni Kristjánsdóttur er voldugt rit og skemmtilega skrifað. Lesandinn fær ekki einungis góða innsýn í klausturhald á Íslandi í kaþólskum sið heldur einnig í vinnubrögð fornleifafræðinga og annarra sérfræðinga. Textinn er lipurlega skrifaður og höfundur bregður upp áhugaverðum myndum úr vinnunni við uppgröftinn, bæði í orðum og ljósmyndum sem sumar segja meira en mörg orð. Þetta veldur því að lesanda finnst hann vera þátttakandi í öllu amstrinu. Saga klaustranna er heillandi viðfangsefni sem Steinunn nær að gera góð skil. Hún leitar víða fanga og styðst við örnefni, gömul skjöl og munnmælasögur sem stundum vísa veginn en eiga það líka til að afvegaleiða fornleifafræðinga. Lesturinn vekur áhuga á því að heimsækja klausturstaðina með bókina í farteskinu. Sums staðar má sjá ummerki um klausturhald, annars staðar hafa öll spor máðst út en sagan lifir.

Undur Mývatns – um fugla, flugur, fiska og fólk. Unnur Jökulsdóttir (Mál og menning, 2017)

Í bókinni Undur Mývatns – um fugla, flugur, fiska og fólk lýsir Unnur Jökulsdóttir samlífi ólíkra lífvera á einkar næmlegan hátt og fléttar saman fræðilegar staðreyndir, munnmælasögur og örsögur úr eigin lífi í þessari stórbrotnu náttúru. Lesandi sér og skynjar töfra staðarins gegnum augu höfundar en hún er fróðleiksfús fastagestur sem vill vita allt stórt og smátt um náttúruna og lífið við vatnið. Unnur hefur greiðan aðgang að fræðafólki sem starfar við rannsóknir á lífríkinu við Mývatn og það svalar forvitni hennar þegar spurningar vakna. Bókin er þannig byggð á fræðilegum grunni en miðlað af leikmanni með næmt fegurðarskyn og djúpa virðingu fyrir náttúrunni. Niðurstaðan verður læsileg bók, skrifuð af ástríðu og hrifningu, þar sem rétt er farið með staðreyndir en þannig um þær búið að allir geta haft af þeim gagn og gaman. Látlausar og fallegar vatnslitamyndir eftir Árna Einarsson og Margaret Davies prýða bókina.

Barna- og unglingabókmenntir

Allar eiga þessar bækur það sameiginlegt að vera skrifaðar á blæbrigðaríku og fallegu máli en um leið fá þær lesendur til að efla málvitund og auka lesskilning sinn. Fjölbreytni þeirra gefur fögur fyrirheit um aukið úrval lesefnis fyrir aldurshópinn sem tilheyrir barna- og ungmennabókum.

Lang-elstur í bekknum. Bergrún Íris Sævarsdóttir (Bókabeitan, 2017)

Eyja er sex ára feimin skólastúlka. Hún er nýflutt, þekkir því engan í skólanum og finnst erfitt að eignast vini. Sessunautur hennar er hins vegar 96 ára og fer sínar eigin leiðir bæði í nestis- og námsvali. Rögnvaldur og Eyja hjálpast að við það sem þeim finnst erfiðast og uppskera bæði. Eyja kennir Rögnvaldi stafina en þar sem hann er tregur til þarf hún að leysa ýmsar þrautir sem hann leggur fyrir hana. Skólalífið verður þeim þannig léttara og skemmtilegra en um leið lærdómsríkt og uppbyggilegt. Sagan kennir okkur að samvinna og það að þora aðeins út fyrir þægindarammann skiptir oft máli til að auka lífsgæði okkar.

Frásögnin af skólasystkinunum er einkar skemmtileg og fyndin og ekki skemma myndir höfundarins fyrir sem glæða söguna lífi. Bókin er léttlestrarbók með þægilegu letri, stuttum köflum og hentar byrjendum og öllum þeim sem þurfa að æfa sig í lestri.

Gulbrandur Snati og nammisjúku njósnararnir. Brynhildur Þórarinsdóttir (Mál og menning, 2017)

Gunnar og Gyða fara með mömmu sinni í eyðiþorp og verja sumrinu án nútímatækja eins og snjallsíma og nets. Hvað gera börn þá? Þau þurfa að finna sjálf upp á einhverju til að skemmta sér og komast að því að það er hægt að komast af án allra skjáa og sælgætis. Við sögu kemur dýr sem mjoffar og börnin koma sér ekki saman um hvort er hundur eða köttur. Skepnan reynist hjálpsöm og vinur í raun.

Frásögnin er lipur, myndræn og vel byggð, persónusköpun er lifandi og eru börnin dregin skýrum dráttum þar sem sumarfríið reynist þeim þroskandi og er lesandi ekki frá því að tognað hafi ærlega úr þeim eftir ævintýrin. Börnin tvö eru aðalpersónurnar og kastljósinu beint að þeirra hugðarefnum en fullorðnir aðeins til stuðnings framvindunnar, börn þurfa jú að nærast og hafa einhvern ramma en annars leika þau lausum hala.

Myndskreytingar Bergrúnar Írisar Sævarsdóttur glæða söguna lífi en er stillt í hóf svo ímyndunaraflið fær að njóta sín.

Vertu ósýnilegur, flóttasaga Ishmaels. Kristín Helga Gunnarsdóttir (Mál og menning, 2017)

Ishmael er sýrlenskur drengur frá Aleppo. Þegar heimili hans hrynur í sprengjuregni og mamma hans og systir deyja flýja hann og afi hans hörmungarnar enda möguleikar á eðlilegu lífi engir. Við fylgjum þeim á flóttanum og eru lýsingar atburða og umhverfis raunsæjar og myndrænar. Á sama tíma er sögð saga flóttafjölskyldu í Kópavogi sem er að reyna að fóta sig í nýju landi. Sagan segir ekki aðeins frá hörmungum heldur fjölskylduböndum, draumum, vináttu og von.

Frásögnin af flóttanum er hröð og spennandi en hún hægist þegar í Kópavoginn er komið enda mun öruggara umhverfi. Sagan er þroskasaga þar sem Ishmael upplifir æðimargt á skömmum tíma en hann lærir líka að þekkja tilfinningar sínar og treysta innsæinu. Persónur eru raunsæjar þannig að auðvelt er fyrir lesanda að finna til samhygðar.

Uppbygging bókarinnar er einstök þar sem hver kafli er afmarkaður af ljósmynd og klausu úr Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem tengist umfjöllunarefninu og er óhætt að segja að það hafi talsverð áhrif á upplifun lesandans.