Gleðin var við völd á Borgarbókasafninu í miðbæ Reykjavíkur þegar níu bækur voru tilnefndar til Fjöruverðlaunanna – bókmenntaverðlauna kvenna 6. desember 2016.
Eftirfarandi höfundar og bækur hlutu tilnefningar:
Fagurbókmenntir
- Eyland eftir Sigríði Hagalín Björnsdóttur
- Kompa eftir Sigrúnu Pálsdóttur
- Raddir úr húsi loftskeytamannsins eftir Steinunni G. Helgadóttur
Fræðibækur og rit almenns eðlis
- Heiða – fjalldalabóndinn eftir Steinunni Sigurðardóttur
- Hugrekki – saga af kvíða eftir Hildi Eiri Bolladóttur
- Barðastrandarhreppur – göngubók eftir Elvu Björgu Einarsdóttur
Barna- og unglingabókmenntir
- Doddi: Bók sannleikans! eftir Hildi Knútsdóttur og Þórdísi Gísladóttur; myndir og kápa Elín Elísabet Einarsdóttir.
- Íslandsbók barnanna eftir Margréti Tryggvadóttur og Lindu Ólafsdóttur.
- Úlfur og Edda: Dýrgripurinn, höfundur texta og mynda er Kristín Ragna Gunnarsdóttir
Rökstuðningur dómnefnda
Fagurbókmenntir
Eyland eftir Sigríði Hagalín Björnsdóttur.
Útgefandi Benedikt.
Í sinni fyrstu skáldsögu dregur Sigríður Hagalín Björnsdóttir lesandann inn í martraðarkennda framvindu með snarpri og hugvitssamlegri frásögn af Íslandi sem misst hefur allt samband við umheiminn. Hvað gerist þegar norræn eyja úti í ballarhafi einangrast algjörlega? Hvaða lögmál taka völdin í slíku ástandi? Sigríður heimfærir dystópíuformið á okkar eigið samfélag og setur þannig hið kunnuglega og hversdagslega í nýtt, ógnvekjandi og ónotalega trúverðugt samhengi. Mismunandi frásagnaraðferðum er beitt á áhrifaríkan hátt – sögum af afdrifum persóna er blandað saman við blaðagreinar, skýrslur og ljóðrænni kafla – og úr verður spennandi saga sem vekur lesandann óhjákvæmilega til umhugsunar um brýn málefni á borð við þjóðernishyggju, umhverfismál og fólk á flótta. Þótt Ísland sé í brennidepli skrifar Sigríður inn í mun stærri heimsmynd og stenst þá freistingu að gefa einhlít svör. Eyland er afar vel heppnuð frumraun höfundar sem fetar nýja slóð.
Kompa eftir Sigrúnu Pálsdóttur.
Útgefandi Smekkleysa.
Kompa eftir Sigrúnu Pálsdóttur er margslungin og áhrifarík skáldsaga þar sem hárnákvæmur stíl og hugvitsamleg uppbygging mætast. Þótt sagan sé sögð frá sjónarhóli ungrar fræðikonu og snúi að glímu hennar við sögulegar heimildir fjallar hún ekki síður um mörk raunveruleika og túlkunar. Undir yfirborðinu ólga spurningar um hversu áreiðanlegar heimildirnar um okkar eigin tilveru séu í raun, hvað af því sem við upplifum hafi raunverulega gerst og hvað sé einungis túlkun okkar sjálfra. Þannig varpar höfundur ljósi á sammannlegt eðli þar sem vonir og væntingar einstaklingsins og þörf hans fyrir að uppfylla tiltekna sjálfsmynd stýra því hvernig hann les í umhverfi sitt. Þrátt fyrir þennan alvarlega undirtón er frásögnin fyndin og írónísk sýn höfundar á allt frá fræðastörfum til samskipta mæðgna og vinkvenna leynir sér ekki. Kompa er auðug skáldsaga sem vex við hvern lestur.
Raddir úr húsi loftskeytamannsins eftir Steinunni G. Helgadóttur.
Útgefandi JPV.
Hinn langi og skemmtilegi titill Raddir úr húsi loftskeytamannsins er snjöll vísun í þann fjölradda sagnaheim sem skáldverkið geymir. Þar er að finna sögur um sérstakar en þó trúverðugar manneskjur sem reyna að mynda tengsl í oft einmanalegri tilveru. Persónurnar eiga ýmislegt sameiginlegt – líf sem skarast og farast á mis, fínlegir þræðir sem fléttast saman. Textinn er uppfullur af mennsku og ber vott um næmi fyrir margbreytileika sálarlífsins. Höfundur leikur sér með ólík sjónarhorn og hversdagsleikinn og fantasían mætast gjarnan með óvæntum hætti. Með hófstilltum lýsingum og flæðandi stíl nær höfundurinn sterkum hughrifum og fangar skáldskapinn í tilverunni. Sögurnar eru allt í senn sorglegar, spaugilegar eða þrungnar undirliggjandi óhugnaði. Allt þetta hefur Steinunn G. Helgadóttir á valdi sínu, að því er virðist áreynslulaust og léttilega. Raddir úr húsi loftskeytamannsins er samspil fjölmargra radda úr fortíð, nútíð og framtíð sem snerta við lesandanum.
Fræðibækur og rit almenns eðlis
Barðastrandarhreppur göngubók eftir Elvu Björgu Einarsdóttur.
Útgefandi Elva Björg Einarsdóttir (bagellabauk)
Það er löngun til að vökva ræturnar sem rekur Elvu Björgu Einarsdóttur af stað í göngu um æskuslóðirnar í Barðastrandarhreppi. Áratug síðar er orðin til bók með fjölmörgum gönguleiðum inn til fjalla eftir hreppnum endilöngum og auk þess lýsingum á göngu eftir allri strandlengjunni og sérhverjum bæ sveitarinnar. Elva Björg gengur gamlar þjóðleiðir og kryddar gönguna með áhugaverðum frásögnum úr nútíð og fortíð. Í gegnum frásögnina skín ást Elvu Bjargar á landinu. Lesendur fá innsýn í mannlífið á uppvaxtarárum höfundar en einnig í fornminjar, vegagerð, sjósókn og draugasögur af svæðinu. Einnig bendir hún á hentugar gönguleiðir fyrir börn. Allir geta því fundið eitthvað við sitt hæfi. Bókinni fylgir fallegt kort sem Kristbjörg Olsen myndlistarkona teiknaði og undirstrikar það vel lengd Barðastrandarhrepps, en tólf gönguleiðir eru merktar inn á kortið. Bókin er full af skemmtilegum fróðleik og nýtist eflaust vel við undirbúning gönguferða í Barðastrandarhreppi. Auk þess er um sjálfsútgáfu að ræða og þó að fjölmargir hafi komið að tilurð og útgáfu bókarinnar má kalla hana einnar konu framtak.
Hugrekki. Saga af kvíða eftir Hildi Eiri Bolladóttur.
Útgefandi Vaka Helgafell.
Í bókinni Hugrekki – sögu af kvíða segir Hildur Eir Bolladóttir frá þráhyggju og kvíða sem hún hefur glímt við frá unglingsaldri. Frásögnin er persónuleg en hefur jafnframt almenna skírskotun sem margir geta eflaust tengt við eigin reynsluheim. Í bókinni lýsir höfundur ýmsum birtingarmyndum kvíða, áráttuhegðunar og þráhyggju og þeim áhrifum sem þetta hefur haft á líf hennar og líðan. Hún lýsir því hve erfitt getur reynst að átta sig á einkennunum sem fylgja andlegum kvillum en leggur áherslu á að smám saman sé hægt að læra að halda þeim niðri. Það er síður en svo óalgengt að fólk glími við lamandi kvíða eða konur finni fyrir fæðingarþunglyndi og þurfi jafnvel að leita á geðdeild, en margvísleg tabú og ranghugmyndir eru tengd þessum sjúkdómum. Styrkur bókarinnar felst ekki síst í að Hildur Eir ræðir opinskátt um þessi tabú og og beitir húmor þótt hún fjalli um alvarleg málefni. Hildur Eir er vel menntuð kona sem þjónar sem prestur í stórri sókn. Saga hennar sýnir hvernig hægt er að takast á við vandann og nýta hann til að hjálpa öðrum.
Heiða, fjalldalabóndinn eftir Steinunni Sigurðardóttur.
Útgefandi Bjartur.
Heiða, fjalldalabóndinn er saga ungrar konu sem fer eigin leiðir í lífi og störfum. Heiða er einyrki á afskekktu sauðfjárbúi og sem vitundarmiðja og sögumaður frásagnarinnar lýsir hún daglegum og árstíðabundnum störfum á búinu, en einnig því hvernig hún leiðist út í sveitarstjórnarstörf vegna andstöðu sinnar við áform fyrirtækisins Suðurorku um Búlandsvirkjun í Skaftárhreppi, enda ljóst að slík virkjun myndi gerbreyta náttúrufari héraðsins. Bústörfin og lífsbaráttan í afskekktu byggðarlagi eru þungamiðja frásagnarinnar, en einnig er náttúran og mikilvægi þess að standa vörð um hana gegnumgangandi þema. Sú varðstaða getur þó reynst dýrkeypt, bæði í lögfræðikostnaði og dýrmætum vinnustundum á búinu, og einnig er hætt við sundrungu í litlum samfélögum þegar orkufyrirtæki og önnur utanaðkomandi öfl mæta á svæðið og gera íbúunum gylliboð. Þessu lýsir sagan en jafnframt góðum grönnum og sterkri fjölskyldu. Steinunn Sigurðardóttir hefur skrifað magnaða og einlæga bók um athyglisverða og sterka persónu sem ögrar ýmsum staðalímyndum samfélagsins.
Barna- og unglingabókmenntir
Doddi: Bók sannleikans! eftir Hildi Knútsdóttur og Þórdísi Gísladóttur, myndir og kápa Elín Elísabet Einarsdóttir.
Útgefandi Bókabeitan.
Söguhetjan í Dodda: Bók sannleikans ákveður að skrifa þunna bók um sannleikann, eða eigið líf. Honum finnst bækurnar sem fullorðnir vilja að hann lesi, flestar vera hnausþykkar, verulega barnalegar eða yfirþyrmandi ævintýralegar og fjalla um eitthvað sem gerðist í fornöld. Doddi: Bók sannleikans er einmitt ekki þannig. Hún er í dagbókarformi, gerist í íslensku, fjölmenningarlegu umhverfi og fjallar um venjulega krakka í efri bekkjum grunnskólans. Líf Dodda hverfist aðallega um Hönnu Rós, sem hann er ástfanginn af, og söfnun á skordýrum. Lífið er gott þrátt fyrir smávægileg vandamál eins og ástarsorg, vandamálin eru yfirstíganleg og tilvera krakkanna skemmtileg. – Öfugt við foreldrana, sem eiga sér leiðinleg áhugamál eins og hollustufæði, makaleit á netinu og Framsóknarflokkinn. Krakkar í síðustu bekkjum grunnskólans þekkja þennan strák í sjálfum sér eða bekkjarfélögum sínum. En þessi kunnuglegi veruleiki verður mjög fyndinn í meðförum Dodda, sem hefur einstaka sýn á veröldina, og það gerir bókina mjög áhugaverða og skemmtilega.
Úlfur og Edda: Dýrgripurinn. Höfundur texta og mynda Kristín Ragna Gunnarsdóttir.
Útgefandi Bókabeitan.
Sagan af Úlfi og Eddu fer með lesendur í æsispennandi ævintýri þar sem skemmtilegum hversdagsheimi barna er blandað saman við ævintýraheim norrænnar goðafræði á nýstárlegan og frumlegan hátt. Um leið eru þekktir atburðir úr íslenskri menningu gerðir afar aðgengilegir og forvitnilegir án þess að það sé nokkur afsláttur gefinn af skemmtanagildi bókarinnar. Höfundur gefur lesendum glænýja sýn á margar þekktar persónur goðheima og færir þær nær okkar hversdagslegu tilveru og samtíma. Bókin tekur að auki á ýmsum þeim málum sem börn nútímans þekkja vel, til dæmis hvað það er að eiga stjúpsystkini, tilheyra mismunandi fjölskyldugerð, hlutverk afa og ömmu og börnum sem tilfinninga- og vitsmunaverum er gert hátt undir höfði. Bókin sameinar því það að vera fræðandi, skemmtileg og fyndin, skrifuð á auðskiljanlegu máli sem mun þó án efa styrkja orðaforða barnanna.
Myndskreytingar bókarinnar eru þá sérlega vel útfærðar og bæta miklu við.
Íslandsbók barnanna. Texti Margrét Tryggvadóttir, myndir Linda Ólafsdóttir.
Útgefandi Iðunn.
Íslandsbók barnanna eftir Margréti Tryggvadóttur og Lindu Ólafsdóttur er mjög falleg og fræðandi bók um Ísland. Í formála tala höfundar um að landið sé dýrmætt og benda meðal annars á að það þurfi að passa landið vel og að nóg pláss sé fyrir alla. Texti bókarinnar er vel skrifaður, fræðandi og kaflarnir hæfilega langir. Fjallað er meðal annars um náttúruna, birtuna og myrkrið, dýralíf, gróðurfar og mannlíf. Í bókinni er farið í gegnum árstíðirnar og skiptist hún í vor, sumar, haust og vetur. Efnisyfirlit er fremst og hægt er að grípa niður í bókina hvar sem er og finna eitthvað áhugvert. Bókin er ríkulega myndskreytt og eru myndirnar stór hluti bókarinnar. Þær eru hver annarri fallegri, sannkölluð listaverk. Útlit og uppsetning bókarinnar er mjög skemmtileg, góður pappír og hentug leturgerð. Þetta er mjög fín fjölskyldubók sem hentar í raun öllum aldri.
Dómnefndir Fjöruverðlaunanna 2017 skipa:
Fagurbókmenntir
Bergþóra Skarphéðinsdóttir, íslenskufræðingur
Guðrún Lára Pétursdóttir, ritstjóri tímaritsins Börn og menning
Salka Guðmundsdóttir, leikskáld og þýðandi
Fræðibækur og rit almenns eðlis
Erla Elíasdóttir Völudóttir, þýðandi
Helga Haraldsdóttir, sérfræðingur í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu
Sigurrós Erlingsdóttir, íslenskukennari
Barna- og unglingabókmenntir
Arnþrúður Einarsdóttir, kennari
Júlía Margrét Alexandersdóttir, blaðamaður
Þorbjörg Karlsdóttir, bókasafnsfræðingur
