Ný stjórn Félags um Fjöruverðlaunin var kosin á aðalfundi í dag 28. september 2021.
Brynhildur Heiðar- og Ómarsdótir var endurkjörin formaður, Erla E. Völudóttir gjaldkeri og Helga Birgisdóttir ritari endurkjörnar í stjórn. Hólmfríður Garðarsdóttir er nýkjörin varastjórnandi og bjóðum við hana velkomna til starfa.
Svo gaman var á aðalfundi félagsins, að konur gleymdu algjörlega að taka mynd af nýrri stjórn. Svo þessari frétt fylgir málverk af konum sem dansa frá árinu 1917 eftir Lucia K. Mathews (1870-1955) og Arthur F. Mathews (1860-1945).
Myndin er viðeigandi, því mikil gleði ríkir ávallt í Félagi um Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, kynsegin, trans og intersex 🙂
Hetjusögur
Konur sem kjósa
Iðunn & afi pönk
Íslenskir matþörungar, ofurfæða úr fjörunni, varpar ljósi á þann fjársjóð sem finnst við strendur Íslands. Bókin kynnir lesandann fyrir þeirri vannýttu matarkistu sem býr í fjörunni og kennir honum að þekkja matþörunga, safna þeim og matreiða. Efni bókarinnar er komið vel til skila, ekki bara með aðgengilegum texta heldur er hún einnig ríkulega skreytt fallegum myndum sem gera bæði uppskriftum og leiðbeiningum um tínslu góð skil. Bókin er góð og tímabær viðbót við þann bókaflokk sem fjallar um íslenska náttúru og nýtingu hennar og kynnir vannýtta auðlind einstaklega vel.
Þættir úr sögu lyfjafræðinnar á Íslandi frá 1760 er vandað yfirlitsrit íslenskrar lyfjasölu og lyfjafræði allt frá því að fyrsta apótekið var stofnað í Nesi. Einnig er innlendum félagsmálum lyfjafræðinga og menntun þeirra gerð góð skil. Bókin er listilega skrifuð þar sem vönduð sagnfræðileg heimildavinna um þróun greinarinnar er sett í bráðskemmtilegt samhengi við ríkjandi tíðaranda svo lesandinn líður í gegnum frásögnina eins og spennandi reyfara sem erfitt er að leggja frá sér. Þetta rit má ekkert áhugafólk um íslenska heilbrigðis- og samfélagssögu láta framhjá sér fara.
Í Sjáðu! eftir Áslaugu Jónsdóttur fylgja lesendur tveimur kátum krökkum um ævintýraveröld þar sem sumt er kunnuglegt en annað framandi. Leiðsögnin er í bundnu máli, leikandi og létt. Skemmtileg orð kallast á við fjörlegar og litríkar myndir sem gefa ímyndunaraflinu undir fótinn. Framvinda frásagnarinnar er mest í myndunum og þar má sjá fleira en nefnt er í vísunum. Hér er boðið upp á gefandi samveru og samtöl foreldra og ungra barna, skemmtun og mikilvæga málörvun. Sjáðu! er kærkomin harðspjaldabók fyrir yngstu börnin sem þurfa að venjast við vandaðar bækur frá fyrstu tíð. Allur frágangur er til fyrirmyndar og bókin hæfir vel litlum höndum.
Vampírur, vesen og annað tilfallandi er fyrsta barnabók Rutar Guðnadóttur. Í sögunni er fjallað um þrjár vinkonur sem allar kljást við erfiðleika, hver á sínu sviði. Sagan er að mestu leyti raunsæ frásögn um líf þriggja stúlkna og vandamál þeirra í skóla og einkalífi en færir sig svo aðeins inn á svið fantasíunnar í lokin, í vel heppnaðri blöndu. Bókin er vel skrifuð og persónusköpun er frumleg og sannfærandi. Rut tekst að koma alls kyns málefnum unglinga nútímans inn í þessa vel fléttuðu og húmorísku frásögn. Spennandi nýliðaverk frá höfundi sem á eftir að láta að sér kveða.
Það er ekki heiglum hent að takast á við föðurmissi, ástina og geðhvörf þannig að lesandinn fylgist með spenntur og áhyggjufullur um leið og samúðin fyllir hjarta hans. Þetta geir Elísabet Jökulsdóttir afar vel í bók sinni Aprílsólarkulda. Þetta er sjálfsævisögulegt verk um glímu við fortíðina þar sem sambandsleysi, söknuður, bóhemalíf og óheftur sköpunarkraftur takast á og leiða til mikilla átaka innan sem utan líkamans. Hér er skáldskapur á ferð sem veitir innsýn í heim níunda áratugarins um leið og hann fjallar um leitina að sjálfsskilningi, ást og umhyggju.
Í Undir Yggdrasil leiðir Vilborg Davíðsdóttir lesandann heima á milli, frá Íslandi og austur um haf og frá miðaldaheiminum sem hún hefur áður tekist á við yfir í handanheima norrænu goðafræðinnar. Efnistökin eru nútímaleg og úrvinnslan á sagnaarfinum vönduð svo úr verður söguleg skáldsaga sem á erindi við nútímalesendur. Bókin gefur innsýn í líf bæði kvenna og annarra aukapersóna Íslendingasagnanna. Þorgerður Þorsteinsdóttir er heillandi aðalpersóna og eins og aðrar persónur bókarinnar bæði heildsteyp og mannleg. Bókin heldur lesandanum fram á síðustu blaðsíðu enda er frásögnin meistaralega fléttuð.
Svínshöfuð eftir Bergþóru Snæbjörnsdóttur er ljómandi vel skrifuð og margþætt skáldsaga. Þar fléttast saman sögur ólíkra persóna; eldri manns sem elst upp við Breiðafjörð, húsmóður í Kópavogi og ungs innflytjanda frá Kína. Öll eiga þau það sameiginlegt að vera jaðarsett og einangruð, hvert á sinn hátt. Heimurinn sem Bergþóra dregur upp er grimmur en persónur hennar eru heilsteyptar og þótt lýsingar séu oft gróteskar eru þær skapaðar af stakri næmni fyrir breyskleika mannfólksins. Bergþóra dregur fram áhrifaríkar myndir sem sitja lengi í lesandanum og vald hennar á tungumálinu er slíkt að unun er að lesa Svínshöfuð.
Jakobína, saga skálds og konu, segir frá lífi og starfi Jakobínu Sigurðardóttur rithöfundar. Jakobína er án efa með merkilegri skáldum síns tíma á Íslandi, en ferlið var oft flókið. Bókin segir frá löngun í menntun, togstreitu gagnvart hjónabandi og síðar húsmóðurhlutverkinu, og skáldastarfinu sem hún brann fyrir alla ævi. Bókin er skrifuð af dóttur Jakobínu, Sigríði Kristínu Þorgrímsdóttur, sem tvinnar einstaklega vel saman sögu þessarar áhugaverðu konu, bréfaskrif milli Jakobínu og hennar nánustu, og ljóð eftir hana og aðra. Útkoman er forvitnileg saga sem gefur ómetanlega innsýn inn í líf og hugarheim þessa áhrifamikla skálds.
Bergrún Íris Sævarsdóttir er fjölkunnug mjög enda bæði afbragðs listakona og rithöfundur. Bók hennar, Kennarinn sem hvarf er fimlega byggð spennusaga sem heldur lesendum á aldrinum 9-12 ára föngnum til enda. Spennusagnaformið keyrir söguna áfram en sagan er allt í senn, hröð og skemmtileg og byggð samkvæmt lögmálum hefðbundinnar frásagnar. Söguna segir 12 ára gömul stúlka sem ásamt bekkjarfélögum sínum leita horfins kennara og leysa um leið flóknar þrautir. Persónurnar virðast við fyrstu sýn fremur einfaldar og staðlaðar en þegar á reynir eru þær ekki byggðar upp af staðalímyndum heldur verða þær lifandi og margræðar þegar á frásögnina líður rétt eins og frásögnin sjálf. Bygging bókarinnar ásamt persónusköpun fleytir þessari heildstæðu sögu hátt og færir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur Fjöruverðlaunin 2020.
Svanafólkið eftir Kristínu Ómarsdóttur er margslungin skáldsaga sem grípur lesandann strax heljartökum og situr lengi í honum á eftir. Sagan er í senn hrollvekjandi og grátbrosleg í lýsingum sínum á samskiptum embættismanns sem býr í eftirlitsríki við hálfmennskar verur sem lifa utangarðs. Þannig rennur kaldranalegur veruleikinn saman við furður sem ættaðar eru úr heimi ævintýra og goðsagna. Sagan vekur mjög til umhugsunar um mennskuna og þau landamörk sem manneskjan setur til að greina sig frá öðrum og loka sig af. Þá geymir áhrifamikill textinn gnótt myndmáls og ljóðrænu sem fangar vel frumlegt viðfangsefnið. Kristín gerir þetta listavel.
Okfruman verður til við samruna en margfaldast svo endalaust eins og orðin sem streyma. Hún er tákn um líf en hvað verður um þetta líf? Í ljóðabók Brynju Hjálmsdóttur fylgjumst við með stúlku frá fæðingu og fram á óræðan aldur. Barnið er að uppgötva lífið en upplifir líka dauða nákominna, þar á meðal barna. Það eru víða ógnir; stúlkan sér það sem aðrir sjá ekki, eins og slönguna sem hringar sig um flugvöllinn og minnir því um margt á völvu. Ljóðaheimur Brynju er mjög myndrænn, ljóðmálið margrætt og þrungið kvenlegri reynslu. Hér er vel að verki staðið í spennandi ljóðabók.
Bókin Öræfahjörðin: Saga hreindýra á Íslandi, eftir Unni Birnu Karlsdóttur, er ítarleg umhverfissagnfræðileg rannsókn á sögu sambýlis Íslendinga og tignarlegra hreindýra runnum frá Finnmörku; huldudýrum hálendisins. Lífshættir íslenskra hreindýra hafa verið sveipaðir ákveðinni dulúð, enda megin búsvæði þeirra fjarri mannabyggðum. Bókin gerir lesandanum fært að fylgja hreindýrunum frá komu þeirra til landsins og áfram í gegnum aldirnar, fram á okkar tíma. Á þeirri söguslóð er farið yfir hreindýraveiðar, lífshætti og útbreiðslu hreindýra, sem og rannsóknir og vöktun á hreindýrum. Höfundur gerir lesandanum kleift að upplifa sögu hreindýranna, með lýsandi texta og ljósmyndum, sem í senn dýpka frásögnina og færa okkur nær heimi hreindýranna.
Bók Ragnheiðar Bjarkar Þórsdóttur, Listin að vefa, er metnaðarfullt verk um veflistina, eitt elsta listrænt handverk sem enn er stundað í veröldinni. Vaðmál og röggvarfeldir voru mikilvæg útflutningsvara á þjóðveldisöld og vefnaður skipti því verulegu máli fyrir afkomu Íslendinga fyrr á öldum. Í bók Ragnheiðar kynnast lesendur ýmsu því sem getur vakið og viðhaldið áhuga á þessari ævagömlu handmennt. Textinn er einkar skýr og læsilegur og ljósmyndir og teikningar styðja vel við textann og sýna það sem erfitt er að lýsa með orðum. Listin að vefa er metnaðarfullt verk og stuðlar að samfellu í verk- og listmenningu á Íslandi og mun vafalaust verða uppspretta hugmynda og aðferða íslenskra vefara um ókomin ár.
Kjarval, málarinn sem fór sínar eigin leiðir eftir Margréti Tryggvadóttur er bók handa börnum um okkar ástsælasta myndlistamann, Jóhannes Kjarval. Hér er um að ræða einstaklega vandaða bók, fallegan grip sem unun er að skoða og lesa. Í bókinni er ævi Kjarvals og listamannsferill rakinn í máli og myndum. Texti bókarinnar segir áhugaverða þroskasögu sveitadrengs sem vex upp og verður stórkostlegur listamaður og mikill persónuleiki. Frásögnin er uppfull af skemmtilegum smáatriðum úr ævi Kjarvals. Þetta er bók sem ung börn geta notið með fullorðnum og fyrir eldri börn er hún fengur hvort sem er til yndislestrar eða sem heimildarit í listasögu. Það er til mikillar fyrirmyndar að vanda bókagerð fyrir börn á þann hátt sem hér hefur verið gert. Okkur er því sönn ánægja að veita Margréti Tryggvadóttur tilnefningu til Fjöruverðlaunanna 2020.
Ragnhildur Hólmgeirsdóttir sló í gegn með frumraun sinni, Koparborginni. Villueyjar gerist í sama heimi og Koparborgin, en hefur aðrar persónur í aðalhlutverki. Bókin er lengri en frumraunin og fléttan flóknari, en höfundur heldur þó þétt í alla tauma og byggingin er listavel gerð. Ragnhildur skrifar gott og vandað mál og býr til sannfærandi fantasíuheim sem inniheldur vísanir og skírskotanir til samtíma og raunheima. Persónusköpun er sannfærandi og lesendur fá einlæga samúð með örlögum sögupersónanna. Villueyjar er sannarlega gott innlegg í sístækkandi fantasíuhefð íslenskra ungmenna. Þetta er hörkuspennandi verk og á sannarlega skilið tilnefningu til Fjöruverðlauna 2020.