Fréttir

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, voru veitt við hátíðlega athöfn í Höfða 21. janúar 2015. Verðlaunin hlutu:

Í flokki fagurbókmennta:
Ástin ein taugahrúga. Enginn dans við Ufsaklett eftir Elísabetu Jökulsdóttur

Í flokki barna- og unglingabókmennta:
Hafnfirðingabrandarinn eftir Bryndísi Björgvinsdóttur

Í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis:
Ofbeldi á heimili – Með augum barna. Ritstjóri Guðrún Kristinsdóttir

Þetta í níunda skipti sem verðlaunin eru veitt en í fyrsta sinn síðan borgarstjóri Reykjavíkur, bókmenntaborgar UNESCO, gerðist verndari verðlaunanna og bauð Dagur B. Eggertsson gesti velkomna. Venju samkvæmt fengu verðlaunahafar keramik-egg eftir listakonuna Koggu en að þessu sinni steig frú Vigdís Finnbogadóttir á svið og afhenti verðlaunahöfum gjafabréf fyrir dvöl á Kolkuósi í Skagafirði.

Rökstuðningur dómnefnda

Frá dómnefnd í flokki fagurbókmennta

Ástin ein taugahrúga. Enginn dans við Ufsaklett eftir Elísabetu Jökulsdóttur
Útgefandi: Elísabet Jökulsdóttir

Lífið er enginn dans á rósum í ljóðabók Elísabetar Kristínar Jökulsóttur, Ástin ein taugahrúga. Enginn dans við Ufsaklett.  Ljóðin lýsa á óvenju opinskáan og einlægan hátt ástarsambandi ljóðmælanda við ofbeldismann og hvernig hún festist í þráhyggju og ástarfíkn.

Þetta er ljóðabálkur í þremur hlutum sem byrjar í tilhugalífinu og endar með skilnaði. Átakanleg en jafnframt fyndin saga sem afhjúpar veikleika beggja aðila í þessu sjúka ástarsambandi. Teikningar höfundar gefa verkinu  kynferðislegan undirtón þar sem píkan er miðlæg uppspretta girndar og kvalar konunnar.  Ljóðmælandi þráir ástina og er haldin ástarfíkn og fær stöðugt viðvörunarmerki um að maðurinn sem hún hefur ákveðið að fá með sína „sambúð hvað sem það kostaði“,  sé ofbeldismaður. Hún ber kennsl á viðvörunarmerkin en hunsar þau og tapar sér í ástarfíkn.

Ljóðmælandi skoðar ferlið úr fjarlægð með írónískum augum, hissa á þvi að hafa ekki losað sig úr þessum ástarfjötrum fyrr og spyr „kannski vissi ég ekki hvar dyrnar voru?“

Frá dómnefnd í flokki barna- og unglingabókmennta

Hafnfirðingabrandarinn eftir Bryndísi Björgvinsdóttur
Útgefandi: Vaka-Helgafell

Bókin er vel skrifuð og skemmtileg, söguþráður frumlegur og listilega fléttaður. Frásagnarstíllinn er ærslafullur og myndrænn og lestrarupplifunin á stundum eins og horft sé á kvikmynd.Frásögnin er margradda og þær segja grípandi sögu sem vekur sterka samlíðan með persónunum.

Helsti styrkur sögunnar er hvernig hún fjallar samskipti kynslóða og dregur upp flóknar sögupersónur af eldri kynslóðinni, persónur sem eru margbrotið og áhugavert fólk. Heimur eldri borgara er gerður merkingarbær og spennandi fyrir ungt fólk og veitt er óvenjuleg innsýn í líf þeirra.

Viðfangsefni sögunnar eru viðkvæm málefni eins og einelti, kvíðaröskun unglinga, ástin og ástarsorgin og er fjallað raunsæislega um þau án þess að bjóða einfaldar lausnir. Átakafletirnir eru ekki settir upp eins og vandamál sem þurfi að sigrast á, heldur sem áskoranir til að lifa með. Enginn stendur uppi sem sigurvegari. Sagan fjallar um það að taka ábyrgð á eigin lífi og sínum nánustu og horfast í augu við sjálfan sig.

Dómnefnd telur að Hafnfirðingabrandarinn hafi alla burði til að verða sígild unglingabók.

Frá dómnefnd í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis

Ofbeldi á heimili – Með augum barna. Ritstjóri Guðrún Kristinsdóttir
Útgefandi: Háskólaútgáfan

Bókin Ofbeldi á heimili með augum barna, er yfirgripsmikil rannsókn á upplifun barna á heimilisofbeldi. Höfundar nálgast efnið frá mörgum sjónarhornum og sýna fræðilegan metnað með því að byggja rannsóknina á breiðum grunni megindlegrar og eigindlegrar aðferðafræði.

Bókin samþættir niðurstöður víðtækrar könnunar á þekkingu barna á heimilisofbeldi, viðtöl við börn og mæður þeirra sem búið hafa við ofbeldi á heimilum, ásamt greiningu á orðræðu fjölmiðla um heimilisofbeldi.

Þetta er frumkvöðlarannsókn sem á sér fáar hliðstæður erlendis og er einstök í íslensku samfélagi, þar sem ofbeldi á heimilum hefur ekki áður verið rannsakað út frá sjónarhóli barna. Áhersla er lögð á börn sem áhrifavalda í eigin lífi, frekar en óvirka þolendur og upplifanir þeirra settar í brennidepil.  Þannig er rofin sú þögn sem hefur ríkt um tilfinningar barna sem verða fórnarlömb ofbeldis á heimilum.

Þetta sjónarhorn gerir verkið einstakt og til þess fallið að vera ómetanlegt innlegg í umræðu um heimilisofbeldi og fyrir áframhaldandi rannsóknir og vinnu á þessu sviði, þar sem velferð barna er höfð að leiðarljósi.

Einnig voru tilnefndar:

Fagurbókmenntir:

Englaryk eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur
Lóaboratoríum eftir Lóu Hlín Hjálmtýsdóttur

Barna- og unglingabókmenntir:

Á puttanum með pabba eftir Kolbrúnu Önnu Björnsdóttur og Völu Þórsdóttur
Vinur minn vindurinn eftir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur

Fræðibækur og rit almenns eðlis:

Saga þeirra, sagan mín eftir Helgu Guðrúnu Johnson
Kjaftað um kynlíf eftir Siggu Dögg

Dómnefndir Fjöruverðlaunanna 2015 skipa:

Fagurbókmenntir:

Hildur Knútsdóttir, bókmenntafræðingur
Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir, bókmenntafræðingur og rithöfundur
Guðrún Birna Eiríksdóttir, bókmenntafræðingur og kennari

Barna- og unglingabókmenntir:

Halla Sverrisdóttir, þýðandi
Júlía Margrét Alexandersdóttir, BA í íslensku og blaðamaður
Þórey Mjallhvít H. Ómarsdóttir, myndskreytir og kvikari

Fræðibækur og rit almenns eðlis:

Birna Lárusdóttir, fornleifafræðingur
Erna Magnúsdóttir, líffræðingur
Gréta Sörensen, kennari

Mikið fjör var á Borgarbókasafninu í miðbæ Reykjavíkur þegar dómnefndir Fjöruverðlaunanna kynntu niðurstöður sínar. Eftirfarandi höfundar og bækur hlutu tilnefningu til Fjöruverðlaunanna 2015:

Fagurbókmenntir

Englaryk eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur Lóaboratoríum, eftir Lóu Hlín Hjálmtýsdóttur Ástin ein taugahrúga. Enginn dans við Ufsaklett, eftir Elísabetu Jökulsdóttur

Fræðibækur og rit almenns eðlis

Saga þeirra, sagan mín eftir Helgu Guðrúnu Johnson Kjaftað um kynlíf eftir Siggu Dögg Ofbeldi á heimili – Með augum barna. Ritstjóri Guðrún Kristinsdóttir

Barna- og unglingabókmenntir

Á puttanum með pabba eftir Kolbrúnu Önnu Björnsdóttur og Völu Þórsdóttur Hafnfirðingabrandarinn eftir Bryndísi Björgvinsdóttur Vinur minn vindurinn eftir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur

Dómnefndir Fjöruverðlaunanna 2015 skipa:

Fagurbókmenntir:

Hildur Knútsdóttir, bókmenntafræðingur Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir, bókmenntafræðingur og rithöfundur Guðrún Birna Eiríksdóttir, bókmenntafræðingur og kennari

Fræðibækur og rit almenns eðlis:

Birna Lárusdóttir, fornleifafræðingur Erna Magnúsdóttir, líffræðingur Gréta Sörensen, kennari

Barna- og unglingabækur:

Halla Sverrisdóttir, þýðandi Júlía Margrét Alexandersdóttir, BA í íslensku og blaðamaður Þórey Mjallhvít H. Ómarsdóttir, myndskreytir og kvikari

Velkomin á tilnefningahátíð Fjöruverðlauna – bókmenntaverðlauna kvenna fimmtudaginn 4. desember kl. 17. Hátíðin verður haldin í Borgarbókasafninu í Tryggvagötu.

Dómnefndir tilnefna bækur í þremur flokkum: fagurbókmenntir, barna- og unglingabókmenntir, fræðibækur og rit almenns eðlis.

Léttar veitingar í boði.

---

Tímamót áttu sér stað í starfi Fjöruverðlaunanna þegar formlegt félag var stofnað um starfsemina, Fjöruverðlaunin – félag um bókmenntaverðlaun kvenna. Vel var mætt á stofnfundinn sem haldinn var á Hallveigarstöðum fimmtudaginn 23. október en Fjöruverðlaunin hafa verið starfrækt í átta ár af óformlegum grasrótarhópi.

Við stofnun félags um Fjöruverðlaunin – bókmenntaverðlaun kvenna voru tvær helstu upphafskonur og stofnendur verðlaunanna gerðar að heiðursfélögum, það eru þær Ingibjörg Hjartardóttir rithöfundur og Jónína Leósdóttir rithöfundur.

Félagið hefur sömu markmið og hlutverk og fyrirrennarinn, að halda utan um skipulagningu Fjöruverðlaunanna og skipa dómnefndir sem tilnefna til verðlauna í jólabókaflóðinu bækur eftir konur í þremur flokkum, það er að segja fyrir barna- og unglingabækur, fræðibækur og rit almenns eðlis, og fagurbókmenntir.

Einni bók úr hverjum flokki eru veitt verðlaun þegar komin er jólabókafjara  – á Konudaginn við upphaf Góu. Verðlaunaafhendingin er uppskeruhátíð og hefð fyrir því að Fjöruverðlaunin fagni með því að fá til sín erlenda eða innlenda fyrirlesara. Hefur þessi hátíð verið fjölsótt og verið gerður mjög góður rómur að þessu.

Á fundinum var kosin stjórn Fjöruverðlaunanna – bókmenntaverðlauna kvenna: Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir bókmenntafræðingur, Erla Hlynsdóttir blaðamaður, Halldóra Sigurdórsdóttir íslenskufræðingur, Unnur Jökulsdóttir rithöfundur og Védís Skarphéðinsdóttir ritstjórnarfulltrúi sem er formaður stjórnar.

Verið velkomin á stofnfund Fjöruverðlaunanna – félag um bókmenntaverðlaun kvenna á Íslandi.

Hlutverk félagsins er að halda utan um skipulagningu Fjöruverðlaunanna og stuðla að framgangi þeirra um ókomin ár.

Fundurinn verður haldinn á Kvennaheimilinu Hallveigarstöðum, Túngötu 14, fimmtudaginn 23. október kl. 17.

Á fundinum mun Jónína Leósdóttir segja frá sögu verðlaunanna, kosið verður um lög félagsins, og kosið verður í stjórn félagsins sem mun sjá um skipulagningu verðlaunanna á næsta ári.

Verið öll velkomin! Kaffi og kökur í boði.

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, árið 2014 voru afhent í Iðnó við hátíðlega athöfn í hádeginu í dag.

Verðlaunin hlutu:

Flokkur barna- og unglingabóka:
Lani Yamamoto fyrir bókina Stínu stórusæng. Útgefandi: Crymogea.

Flokkur fagurbókmennta:
Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir fyrir Stúlka með maga – skáldættarsaga. Útgefandi: JPV

Flokkur fræðibóka og rita almenns eðlis:
Guðný Hallgrímsdóttir fyrir Söguna af Guðrúnu Ketilsdóttur. Útgefandi: Háskólaútgáfan

Hér fyrir neðan má lesa umsagnir dómnefnda.

Stína stórasæng eftir Lani Yamamoto

Myndabækur eru sú gerð bóka sem við tengjum oftast yngstu börnunum, fyrstu bókaupplifuninni. Auðvitað eru samt til myndabækur fyrir ólíka aldurshópa, þótt okkur hér í ríki orðsins hætti oft til að telja myndina óþarfa viðbót þegar fram í sækir. Í góðri myndabók tengjast orð og myndir órjúfanlegum böndum, hvorugt getur án hins verið. Myndabókin er annað og meira en summa tveggja tjáningarforma, því þegar þau vinna vel saman bætist eitthvað nýtt við. Í því samspili getur leynst mikill galdur.

Þegar best lætur hefur góð myndabók fyrir börn líka heilmikið að segja okkur sem eldri erum. Þannig er um þá bók sem við höfum valið í ár sem bestu barnabók ársins 2013. Stína stórasæng er dæmi um frábærlega heppnaðan samruna orða og mynda, innihalds og formgerðar. Litaskali, teiknistíll og vísanir í „blueprint“, eða vinnuteikningar, segja söguna ekki síður en orðin og auðga frásögnina um hana Stínu, gefa henni dýpt og vídd.  Stína er svo hrædd við kuldann að hún notar alla sína orku og ímyndunarafl til að loka sig frá umheiminum í undrasniðugu fangelsi þæginda og einveru. En forvitnin og þráin eftir félagsskap verður óttanum yfirsterkari og Stína nær að nota sköpunarkraftinn til að opna dyrnar, verða þátttakandi í lífinu en ekki bara áhorfandi.

Dómnefnd í flokki barna- og unglingabóka skipuðu:

Líf Magneudóttir B.ed. og meistaranemi í íslensku
Helga Birgisdóttir doktorsnemi í barnabókmenntum
Ragnheiður Gestsdóttir rithöfundur og myndlistarmaður

Stúlka með maga – skáldættarsaga eftir Þórunni Erlu- og Valdimarsdóttur

Í þessari skáldættarsögu leiðir Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir lesendur aftur í tímann og segir af ættingjum sínum og fólki sem þeim tengist. Hún skrifar í orðastað móður sinnar, sem sér lengra en nef hennar nær, bæði fram í tímann og aftur í aldir. Rödd sögukonu er sterk og frumleg, eins og sagan sjálf, hæðin þegar það á við, en líka elsku- og huggunarrík.

Stúlka með maga er nýstárleg bók, þar sem höfundur miðlar bæði sagnfræði og skáldskap á afar persónulegan máta. Um leið og við lesum sögur af lífsbaráttu ættingja Þórunnar, ástum þeirra og örlögum, þá fáum við einnig  góða innsýn í sögu þjóðarinnar.

Það er mikill stráksskapur í textanum og stíllinn er töfrum slunginn. Höfundurinn fjallar um ætt sína af skilningi og ást þess sem veit að hjörtum mannanna svipar saman. Enginn fer í gegnum lífið án þess að upplifa sitthvað fallegt og gott – og, eins og segir í Stúlku með maga: „Enginn sleppur við angist og sviða“. Þórunn sýnir að þótt hverri manneskju sé ef til vill afmörkuð stund, þá  geta pappírar úr járnskápum afkomendanna reynst afar notadrjúgir okkur hinum.“

Dómnefnd í flokki fagurbókmennta skipuðu:

Sigríður Stefánsdóttir þjóðfélagsfræðingur og verkefnastjóri hjá Akureyrarbæ
Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir bókmenntafræðingur og rithöfundur
Guðrún Birna Eiríksdóttir bókmenntafræðingur og kennari

 

Sagan af Guðrúnu Ketilsdóttur. Einsögurannsókn á ævi 18. aldar vinnukonu eftir Guðnýju Hallgrímsdóttur

 Bókin er ítarleg útlegging á texta frá 19. öld sem er jafnvel er talinn  elsta varðveitta sjálfsævisaga íslenskrar alþýðukonu.  Textabrotið sjálft er aðeins fjórar blaðsíður í litlu broti og virðist við fyrstu sýn ákaflega sundurlaust. Með þrautseigju hefur Guðný Hallgrímsdóttir safnað saman úr mörgum áttum heimildum um fólk og staði sem koma við sögu. Henni  tekst það sem í byrjun gæti virst ómögulegt: að draga upp nokkuð samfellda mynd af ævi Guðrúnar, umhverfi og samferðamönnum, úr þeim sérkennilega efnivið sem sjálfsævisagan er. Sjálfsævisagan umbreytist úr illskiljanlegu rausi í átakasögu og veitir sjaldgæfa innsýn í líf alþýðukonu á 18.  öld og fyrri hluta þeirrar nítjándu.

Með vinnslu Guðnýjar á ólíkum heimildum tengdum textabrotinu birtist lesandanum frásögn af  skrykkjóttri lífsgöngu í skugga móðuharðinda þar sem Guðrún Ketilsdóttir glímir m.a. við fátækt, ágenga karlmenn og erfiða húsbændur.  Hún upplifir einnig hamingjustundir á flakki sínu í vinnumennsku, m.a. á grasafjalli í Mývatnssveit, og tekst að ávinna sér virðingu fólks með dugnaði og heiðarleika.  Gæfan er hins vegar fallvölt og við heyrum jafnframt hvernig Guðrún missir flest allt frá sér og er sem gömul kona aðeins „skrattans kerlingin hún Guðrún Ketilsdóttir”.

Þáttur kvenna, ekki síst alþýðukvenna, í íslenskri söguritun hefur jafnan verið rýr. Guðný sýnir hvernig hægt er að gera áhugaverða sögu úr heimild sem virðist harla brotakennd og hafði af mörgum fyrri fræðimönnum verið talin lítils virði.

Dómnefnd í flokki fræðibóka og rita almenns eðlis skipuðu:

Dr. Kristín Loftsdóttir prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands
Dr. Þóra Ellen Þórhallsdóttir prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands
Birna Lárusdóttir fornleifafræðingur hjá Fornleifastofnun Íslands

Fjöruverðlaunin, bókmenntaverðlaun kvenna, árið 2014 verða veitt við hátíðlega athöfn í Iðnó sunnudaginn 23. febrúar kl. 11:00.
Aðgangseyrir með kaffi og samloku er kr. 1500 og hátíðin er opin öllum meðan húsrúm leyfir.

„Heiðursgestur“ hátíðarinnar er skáldkonan Jakobína Sigurðardóttir (1918–1994) og dagskráin er tileinkuð henni og verkum hennar.

Erindi flytja:

Erna Erlingsdóttir: „Höfundur á skökkum stað? Jakobína og bókmenntasagan.“
Ásta Kristín Benediktsdóttir: „Langsjal eða loðkápa? Um frásagnaraðferð í verkum Jakobínu.“

Tónlistarhópurinn Aurora Borealis flytur brot úr tónverkinu Heimtur eftir Ingibjörgu Azimu Guðlaugsdóttur, dótturdóttir Jakobínu, sem hún samdi við ljóð ömmu sinnar.

Sigríður Kristín Þorgrímsdóttir, dóttir Jakobínu, afhendir verðlaunin.

Veitt eru verðlaun í þremur flokkum, flokki fagurbókmennta, flokki fræðibóka og rita almenns eðlis, og flokki barna- og unglingabókmennta. Tilnefndar eru:

Barna- og unglingabækur
Sif Sigmarsdóttir: Freyju saga – Múrinn
Sigrún Eldjárn: Strokubörnin á Skuggaskeri
Lani Yamamoto: Stína stórasæng

Fagurbókmenntir
Heiðrún Ólafsdóttir: Af hjaranum
Vigdís Grímsdóttir: Dísusaga – Konan með gulu töskuna
Þórunn Erlu- og Valdimarsdóttir: Stúlka með maga – skáldættarsaga

Fræðibækur og rit almenns eðlis
Guðný Hallgrímsdóttir: Sagan af Guðrúnu Ketilsdóttur
Gréta Sörensen: Prjónabiblían
Jarþrúður Þórhallsdóttir: Önnur skynjun – ólík veröld

Dómnefndir Fjöruverðlaunanna 2014 skipa:

Fagurbókmenntir:
Sigríður Stefánsdóttir þjóðfélagsfræðingur og verkefnastjóri hjá Akureyrarbæ
Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir bókmenntafræðingur og rithöfundur
Guðrún Birna Eiríksdóttir bókmenntafræðingur og kennari

Fræðibækur og rit almenns eðlis:
Kristín Loftsdóttir prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands
Þóra Ellen Þórhallsdóttir prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands
Birna Lárusdóttir fornleifafræðingur hjá Fornleifastofnun Íslands

Líf Magneudóttir B.ed. og meistaranemi í íslensku
Helga Birgisdóttir doktorsnemi í barnabókmenntum
Ragnheiður Gestsdóttir rithöfundur og myndlistarmaður

Velkomin á nýja heimasíðu Fjöruverðlaunanna, bókmenntaverðlauna kvenna. Hér má finna helstu upplýsingar um verðlaunin, sögu þeirra, verðlaunahafa undanfarinna ára, dómnefndir og undirbúningshóp, svo eitthvað sé nefnt. Allar ábendingar eru vel þegnar.